خیابان سپه در جنوب شهر قزوین

خیابان سپه یکی از جاذبه‌های زیبا و تاریخی شهر قزوین است که در جنوب این شهر جای دارد. این خیابان نخستین خیابان طراحی شده ایران است که در دوره صفوی و در زمان پایتختی قزوین احداث شد و بعد‌ها به عنوان «اولین خیابان مدرن ایران» به ثبت رسیده است.

معرفی و تاریخچه خیابان سپه قزوین

خیابان سپه قزوین، که به نام عالی‌قاپو یا دولتی نیز خوانده می‌شد، امروزه با نام خیابان شهدا شناخته می‌شود و از ضلع شمالی به کاخ چهل‌ستون و عمارت عالی‌قاپو و از ضلع جنوبی به خیابان سلامگاه و خیابان راه‌ری راه پیدا می‌کند.

این خیابان را شاه تهماسب صفوی در شمال محله شهرستان قدیم یا حصار شاپور، همزمان با ایجاد جعفرآباد یعنی عمارت و خانه‌های دو طرف این خیابان و باغ سعادت‌آباد و عمارت دولت‌خانه و حرم‌سرا و باغ‌های شرقی و غربی عمارات مذکور احداث کرده است. این خیابان در زمان شاه‌صفی از سوی جنوب امتداد داده شد و به گورستان جنوب شهر قزوین (گورستان کُهَنبر) رسید.

در زمان ناصرالدین‌شاه نیز به مباشرت سعدالسلطنه که بعد‌ها حاکم قزوین گردید، در قسمت جنوبی خیابان یعنی از مقابل مسجد جامع قزوین تا چهارراه سپه کنونی، مهمانخانه بزرگ قزوین و چاپارخانه و تلگراف‌خانه هند و اروپ احداث گردید و خیابان سپه را از شرق مهمانخانه در معبر باریکی به خیابان طهران (تهران قدیم کنونی) متصل ساختند که هم‌اکنون محل بارفروشان است.

این مهمان‌خانه و چاپارخانه در سال ۱۳۱۰ هجری شمسی خراب شد و سبزه‌میدانی بر جای آن احداث گردید که به سبب بی‌آبی مخروبه ماند و بعد‌ها با رسیدن خط آهن به قزوین و بنا شدن‌ ایستگاهی در جنوب شهر، خیابان سپه را تا‌ ایستگاه ادامه دادند و سبزه‌میدان مذکور و قسمتی از کاروانسرای سعدالسلطنه، که در ضلع جنوبی خیابانی که از دروازه طهران تا سلامگاه شاهزاده حسین امتداد داشت، از میان رفت.

وجه تسمیه خیابان

ظاهراً نام خیابان از نام محله‌ای به نام خیابان در هرات گرفته شده که شاه‌طهماسب در دوران ولیعهدی در آن شهر ساکن بوده است. در زمان شاه‌صفی خیابان را از سوی جنوب امتداد داده و به گورستان جنوب شهر قزوین (گورستان کُهَنبر) رسانده‌اند. بعد‌ها نام این خیابان بر قسمتی از محله شهرستان قدیم اطلاق شد و این بخش از شهر قزوین را محله خیابان نامیدند.

ساختار خیابان

خیابان سپه قزوین به عنوان نخستین فضای شهری که ماهیتی متفاوت از میدان‌ها و میدانچه‌ها و یا گذر‌های ارگانیک فاقد طراحی بوده و بیشتر به‌عنوان مسیری مستقیم و طراحی شده برای رفت و آمد شباهت داشت، شناخته می‌شود.

این محور در دوره صفوی و در دوره پایتختی شهر قزوین از محل سردر عالی‌قاپو  تا موضع تقریبی مقابل مسجد جامع احداث شده است. پس از آن و با انتقال پایتخت به اصفهان نمونه تکامل یافته‌تر آن در این شهر و با عنوان چهارباغ احداث شد. بنابراین اطلاق عنوان “نخستین خیابان ایران” برای این محور منطقی به نظر می‌رسد. در محدوده این خیابان آثار ارزشمندی همچون مسجد و آب انبار ساخته شده که تاریخ ساخت قدیمی‌ترین بنای موجود در آن یعنی مسجد جامع به قزوین اولیه بازمی‌گردد.

ویژگی‌های خیابان سپه قزوین

این خیابان از بالا تا پایین سنگ‌فرش است و از زمان ساخت تا امروز عقب نشینی و عریض‌سازی در آن انجام نشده است. این یعنی تک‌تک درختان و مغازه‌هایی که در این خیابان مشاهده می‌کنید ارزش تاریخی دارند.

با این‌که این خیابان بسیار قدیمی است اما در تمام قزوین پیاده‌رویی بزرگ‌تر و عریض‌تر از پیاده‌روی خیابان سپه پیدا نمی‌کنید و گاری‌چی‌ها همواره در حال رفت و آمد در این پیاده‌رو‌ها هستند و بار‌ها را جابه‌جا می‌کنند.

خیابان سپه پر از جگرکی‌های قدیمی و جدید است. پس اگر شما در مقابل بوی کباب مقاوم نیستید به هیچ عنوان ظهر‌ها و عصر‌ها به این خیابان نروید!

در انتهای خیابان سپه هم حتما سری به بازارچه سپه بزنید و حس شادابی و سرزنده بودن بازار سنتی را درک کنید، چیزی که در این روز‌ها کم‌تر پیدا می‌شود. هر زمان هم که خسته شدید می‌توانید در قهوه‌خانه‌هایی که در این خیابان قرار دارند توقف کنید و یک چای دمی بسیار خوش‌طعم بخورید و کمی استراحت کنید.

مکان‌های گردشگری اطراف

در ابتدای شمالی خیابان سپه مجموعه دولت‌خانه صفوی قرار دارد. در سمت راست دولت‌خانه خیابان هلال احمر قرار گرفته که عمارت سردار مفخم که به موزه دکتر علی اکبر صالحی تبدیل شده است نیز در آن قرار دارد. در سمت راست خیابان سپه بازارچه سپه قرار دارد و مسجد جامع قزوین نیز در میانه همین خیابان قرار دارد.

در کنار مسجد جامع قزوین یک آب‌انبار بسیار قدیمی به نام سردار بزرگ قرار دارد که پیشنهاد می‌کنیم حتما از آن نیز دیدن کنید. گاهی در داخل این آب‌انبار نمایشگاه صنایع‌دستی برگزار می‌شود.

اطلاعات بازدید

خیابان سپه قزوین در ۲۴ ساعت شبانه‌روز پذیرای گردشگران است و هزینه بازدید آن نیز رایگان می‌باشد.

ثبت در آثار ملی ایران

این اثر تاریخ ۱۱ خردادماه ۱۳۸۷ هجری شمسی به شماره ۲۲۷۷۶ رسماً به عنوان اولین خیابان ایران در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

آدرس

قزوین، سبزه میدان، انتهای خیابان پیغمبریه